Badania wizualne (VT) stanowią najstarszą i najbardziej podstawową metodę w arsenale metod badań nieniszczących (NDT). Ta metoda diagnostyczna umożliwia szybką ocenę stanu powierzchni elementów bez ingerencji w ich strukturę, co czyni ją niezbędnym narzędziem w procesach kontroli jakości w niemal każdej gałęzi przemysłu. Jako pierwsza linia weryfikacji, badania VT są fundamentem, na którym opiera się bezpieczeństwo i niezawodność infrastruktury przemysłowej.
Badania wizualne polegają na dokładnej ocenie stanu powierzchni badanego elementu przy użyciu wzroku bezpośrednio, lub z użyciem specjalistycznych przyrządów optycznych. Metoda ta umożliwia wykrycie szeregu defektów powierzchniowych, takich jak:
Badania VT wymagają odpowiedniego przygotowania powierzchni oraz zachowania ściśle określonych warunków obserwacji, w tym właściwego oświetlenia i dostępu do badanego elementu. Mimo swojej prostoty, metoda ta wymaga od inspektora znacznego doświadczenia i wiedzy technicznej, aby właściwie zidentyfikować i ocenić wykryte niezgodności.
W praktyce przemysłowej wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje badań wizualnych, które różnią się sposobem dostępu do badanej powierzchni.
Badanie bezpośrednie, podczas którego istnieje nieprzerwana ścieżka optyczna od oka obserwatora do obszaru badanego. Może być ono realizowane okiem nie uzbrojonym lub wspomagane lustrami, lupami, endoskopami sztywnymi lub światłowodami. Badanie bezpośrednie można realizować jako badania miejscowe oraz ogólne. Badanie miejscowe wymaga zachowania następujących warunków:
Dla badań ogólnych, które wykonywane są dla odległości powyżej 600mm wymagane natężenie oświetlenia wynosi min. 350 luksów.
Badania zdalne (pośrednie), w których ścieżka optyczna od oka obserwatora do obszaru badanego jest przerwana. Może być realizowane przy pomocy fotografii, systemów wideoskopów, robotów itp. Najczęściej wykorzystywane są do badań przestrzeni wewnętrznych urządzeń gdy te nie są dostępne dla badań bezpośrednich.
Nowoczesne systemy do badań zdalnych umożliwiają nie tylko obserwację trudno dostępnych miejsc, ale również dokumentowanie wykrytych nieprawidłowości w formie cyfrowej, co znacznie ułatwia analizę i archiwizację wyników.
Skuteczność badań wizualnych w dużej mierze zależy od zastosowanych narzędzi i przyrządów. Podstawowe wyposażenie inspektora VT obejmuje:
Specjalistyczny sprzęt pomiarowy pozwala na precyzyjne określenie wymiarów wykrytych niezgodności, co jest kluczowe przy ocenie ich akceptowalności według stosowanych norm i kryteriów.
|
Typ sprzętu |
Zastosowanie |
Zalety |
|
Lupy ręczne |
Szybka inspekcja powierzchni z niewielkim powiększeniem |
Mobilność, niski koszt, łatwość użycia |
|
Endoskopy przemysłowe |
Inspekcja wewnętrznych powierzchni |
Dostęp do trudno dostępnych miejsc, dokumentacja cyfrowa |
|
Systemy kamer HD |
Szczegółowa inspekcja z zapisem obrazu |
Wysoka rozdzielczość, możliwość analizy offline |
|
Mikroskopy warsztatowe |
Badanie drobnych detali z dużym powiększeniem |
Precyzyjna ocena mikrodefektów, pomiary |
Profesjonalne badanie wizualne to systematyczny proces składający się z kilku kluczowych etapów. Przestrzeganie ustalonej procedury gwarantuje wiarygodność wyników i minimalizuje ryzyko przeoczenia istotnych wad.
Badanie wizualne wymaga szczególnej uwagi i koncentracji inspektora, szczególnie przy inspekcji dużych powierzchni lub elementów o skomplikowanej geometrii. Systematyczne podejście i dokładne udokumentowanie wszystkich wykrytych niezgodności są kluczowe dla zapewnienia jakości kontroli.
Badania wizualne znajdują szerokie zastosowanie w niemal wszystkich gałęziach przemysłu ze względu na swoją uniwersalność, niski koszt i szybkość wykonania. Poniżej najważniejsze obszary zastosowań metody VT:
W każdym z tych obszarów badania wizualne stanowią pierwszy i często najważniejszy etap kompleksowej kontroli jakości, niejednokrotnie decydując o konieczności zastosowania bardziej zaawansowanych metod NDT.
Badania wizualne, jak każda metoda diagnostyczna, posiadają specyficzne zalety i ograniczenia, które determinują ich umiejscowienie w kompleksowych systemach kontroli jakości.
Świadomość tych ograniczeń prowadzi często do uzupełniania badań wizualnych innymi metodami NDT, takimi jak badania penetracyjne (PT), magnetyczne-proszkowe (MT), ultradźwiękowe (UT) czy radiograficzne (RT).
Skuteczność badań wizualnych w dużej mierze zależy od kwalifikacji osób je wykonujących. Ze względu na subiektywny charakter oceny, personel przeprowadzający badania VT powinien posiadać odpowiednie kompetencje potwierdzone certyfikatami.
Kwalifikacja i certyfikacja inspektorów VT odbywa się zgodnie z międzynarodowymi standardami, takimi jak:
Certyfikacja personelu VT obejmuje trzy poziomy kompetencji:
Certyfikaty są ważne przez 5 lat, po czym wymagane jest odnowienie lub recertyfikacja potwierdzająca aktualność wiedzy i umiejętności inspektora.
Navi Academy, wiodący ośrodek szkoleniowy specjalizujący się w badaniach nieniszczących, oferuje kompleksowe kursy z zakresu badań wizualnych na różnych poziomach kwalifikacji. Kursy prowadzone są przez ekspertów z wieloletnim doświadczeniem praktycznym i obejmują zarówno część teoretyczną, jak i intensywną praktykę z wykorzystaniem profesjonalnego sprzętu.
Program szkoleń VT w Navi Academy obejmuje:
Ukończenie kursu w Navi Academy to nie tylko zdobycie certyfikatu, ale przede wszystkim praktycznych umiejętności poszukiwanych na rynku pracy w różnych sektorach przemysłowych. Absolwenci kursów VT znajdują zatrudnienie w czołowych firmach z branży energetycznej, petrochemicznej, lotniczej i budowlanej.
Zgodnie z normami branżowymi, minimalne natężenie oświetlenia przy badaniach wizualnych powinno wynosić 500 luksów na badanej powierzchni. Przy poszukiwaniu drobnych nieciągłości zaleca się natężenie 1000 luksów lub więcej. Istotny jest również kontrast między niezgodnością a tłem oraz kąt padania światła.
Badania wizualne, mimo swojej wszechstronności, wykrywają tylko niezgodności powierzchniowe i nie dają informacji o stanie wewnętrznym materiału. Dlatego w praktyce przemysłowej VT jest często pierwszym etapem kontroli, po którym następują badania innymi metodami NDT, w zależności od specyfiki badanego elementu.
Przyrządy pomiarowe używane w badaniach wizualnych powinny być kalibrowane zgodnie z zaleceniami producenta, zazwyczaj raz na 12 miesięcy. Sprzęt optyczny wymaga regularnej kontroli ostrości i układów oświetleniowych przed każdym użyciem oraz okresowej kalibracji zgodnie z procedurami wewnętrznymi.
Główne normy dotyczące badań wizualnych to PN-EN ISO 17637 (badania złączy spawanych), PN-EN 13018 (zasady ogólne), PN-EN ISO 9712 (kwalifikacja personelu) oraz ASME BPVC Section V, Article 9.
Badania wizualne, mimo swojej prostoty, pozostają niezbędnym elementem kompleksowych systemów kontroli jakości w nowoczesnym przemyśle. Jako metoda diagnostyczna pierwszego kontaktu, VT stanowi fundament, na którym opiera się bezpieczeństwo konstrukcji i urządzeń. Inwestycja w rozwój kompetencji z zakresu badań wizualnych to szansa na zdobycie umiejętności cenionych w wielu sektorach gospodarki.
Opublikowano 04.06.2025