Kontrola jakości złączy spawanych wymaga precyzyjnego doboru odpowiednich metod badań nieniszczących. Norma PN-EN ISO 17635 zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące wyboru technik diagnostycznych, od podstawowych badań wizualnych po zaawansowane metody ultradźwiękowe i radiograficzne. To praktyczne narzędzie dla inżynierów i inspektorów spawalnictwa, którzy muszą zapewnić bezpieczeństwo i niezawodność konstrukcji spawanych.
Norma PN-EN ISO 17635 jest podstawowym dokumentem określającym ogólne zasady wyboru i stosowania metod badań nieniszczących (NDT) złączy spawanych. Określa standardy jakości w przemyśle spawalniczym i zawiera szczegółowe wytyczne dla specjalistów.
Dokument definiuje zasady doboru odpowiednich metod badań nieniszczących oraz oceny ich wyników dla kontroli jakości spoin. Uwzględnia przy tym szereg istotnych parametrów, takich jak wymagania jakościowe, rodzaj i grubość materiału, zastosowany proces spawania oraz zakres przeprowadzanych badań. Umożliwia to dokładne dopasowanie procedur kontrolnych do specyficznych wymagań każdego projektu.
Norma obejmuje różnorodne konstrukcje spawane - od standardowych konstrukcji stalowych po zaawansowane komponenty ze stopów tytanu. Uwzględnia także elementy ze stopów aluminium. Dzięki temu PN-EN ISO 17635 stanowi uniwersalne narzędzie zapewniające standardy jakości w niemal każdym sektorze przemysłu wykorzystującym technologie spawalnicze.
Badania nieniszczące (NDT - Non-Destructive Testing) to zbiór metod diagnostycznych umożliwiających ocenę właściwości materiałów bez ingerencji w ich strukturę. Ta podstawowa zaleta pozwala na kompleksową kontrolę jakości bez uszkodzenia badanego elementu. Ma to podstawowe znaczenie w przemyśle.
Metody te można podzielić na powierzchniowe i objętościowe. Oba rodzaje dostarczają ważnych informacji o właściwościach badanego elementu nie zmieniając przy tym jego struktury ani funkcjonalności.
Najczęściej badania nieniszczące przeprowadza się na metalach i ich połączeniach. To szczególnie istotne w konstrukcjach stalowych, energetyce, petrochemii czy przemyśle stoczniowym. Należy jednak wspomnieć o szerszym zakresie zastosowań - techniki NDT sprawdzają się również przy badaniu laminatów, materiałów polimerowych, elementów betonowych i elektronicznych.
|
Metoda (Symbol) |
Zastosowanie i zasada działania |
Zalety |
Ograniczenia |
|
Wizualne (VT) |
Bezpośrednia obserwacja powierzchni spoiny w celu wykrycia wad powierzchniowych. |
Prostota, niski koszt, szybkość. |
Wykrywa tylko wady powierzchniowe, subiektywność oceny. |
|
Penetracyjne (PT) |
Wykorzystanie zjawiska kapilarności do wykrywania nieciągłości otwartych na powierzchnię. |
Stosunkowo tania, prosta, skuteczna dla materiałów niemagnetycznych. |
Wykrywa tylko wady powierzchniowe, czasochłonna. |
|
Magnetyczno-proszkowe (MT) |
Wykrywanie zakłóceń pola magnetycznego spowodowanych przez nieciągłości materiału. |
Skuteczna dla wad powierzchniowych i podpowierzchniowych. |
Ograniczona do materiałów ferromagnetycznych. |
|
Ultradźwiękowe (UT) |
Wykorzystanie fal dźwiękowych o wysokiej częstotliwości do detekcji wad wewnętrznych. |
Wysoka czułość, precyzyjne określanie położenia i wielkości wad, skuteczna dla grubych elementów. |
Wymaga wysoko wykwalifikowanego personelu, utrudniony dostęp do powierzchni. |
|
Radiograficzne (RT) |
Prześwietlanie materiału promieniowaniem jonizującym (X lub gamma) w celu uzyskania obrazu wad wewnętrznych. |
Dostarcza trwałego zapisu (radiogramu), wysoka skuteczność w wykrywaniu wad objętościowych. |
Ryzyko radiacyjne, wysoki koszt, wymaga specjalnych środków bezpieczeństwa. |
Norma PN-EN ISO 17635 łączy się z wymaganiami dotyczącymi personelu wykonującego badania nieniszczące. Kwestie te reguluje norma PN-EN ISO 9712. Określa ona system kwalifikacji i certyfikacji osób przeprowadzających badania NDT w przemyśle.
System certyfikacji według normy PN-EN ISO 9712 ma międzynarodowe uznanie. Zapewnia to porównywalność kwalifikacji personelu NDT na całym świecie. Jest to szczególnie istotne w kontekście globalnych łańcuchów dostaw i międzynarodowych projektów inżynieryjnych.
Proces certyfikacji według normy PN-EN ISO 9712 weryfikuje kwalifikacje personelu. Trzeba jednak pamiętać, że certyfikacja to nie to samo co upoważnienie do wykonywania badań. To drugie nadaje pracodawca.
Kandydat musi najpierw spełnić wymagania wstępne: wykształcenie, szkolenie, doświadczenie. Następnie przystępuje do egzaminu kwalifikacyjnego składającego się z części teoretycznej i praktycznej.
Po pomyślnym zdaniu egzaminu kandydat otrzymuje imienny certyfikat. Określa on metodę badań, sektor przemysłowy oraz poziom kompetencji. Certyfikat ma ograniczoną ważność. Po 5 latach wymaga odnowienia przez udowodnienie ciągłości praktyki zawodowej
W okresie ważności certyfikatu wymagana jest ciągłość pracy w danej metodzie oraz przestrzeganie etyki zawodowej. Recertyfikacja wymagana po 10 latach polega na ponownym egzaminie lub ocenie aktywności zawodowej.
Proces nadzorują akredytowane jednostki certyfikujące, gwarantując bezstronność oceny. Zapewnia to wysoki poziom kwalifikacji personelu NDT oraz wiarygodność wyników badań.
Kryteria akceptacji są podstawowym elementem normy PN-EN ISO 17635. Określają warunki, jakie muszą spełniać spoiny, aby zostały uznane za zgodne z wymaganiami. Są ściśle powiązane z wyborem i oceną metod badań nieniszczących, tworząc spójny system zapewnienia jakości w przemyśle spawalniczym.
Ocena wyników badań nieniszczących to proces wieloetapowy. Wymaga nie tylko znajomości metod badawczych, ale także dobrego zrozumienia procesów spawalniczych i mechanizmów powstawania wad. Interpretacja wyników musi uwzględniać specyfikę zastosowanej metody, jej ograniczenia oraz możliwe źródła błędów.
Kryteria akceptacji różnią się w zależności od zastosowania końcowego produktu. Inne wymagania stawia się spoinom w konstrukcjach podlegających dużym obciążeniom dynamicznym, a inne w elementach pracujących statycznie. Norma PN-EN ISO 17635 uwzględnia te różnice, zapewniając elastyczność w dostosowaniu kryteriów do specyficznych wymagań projektu.
Analiza wyników badań nieniszczących zgodnie z normą PN-EN ISO 17635 to skomplikowany proces wymagający specjalistycznej wiedzy i doświadczenia. Obejmuje szczegółową ocenę danych uzyskanych z różnych metod badawczych.
Proces analizy rozpoczyna się od zebrania wszystkich wyników badań i ich wstępnej weryfikacji. Sprawdza się kompletność i poprawność formalną. Następnie specjalista NDT interpretuje wyniki, identyfikując potencjalne nieciągłości i wady w badanej spoinie. Ważne jest odróżnienie rzeczywistych wad od wskazań fałszywych wynikających z ograniczeń metody lub czynników zewnętrznych.
Po identyfikacji nieciągłości następuje ich klasyfikacja według typu (pęknięcia, pory, wtrącenia żużla) oraz lokalizacji (powierzchniowe, podpowierzchniowe, wewnętrzne). Dla każdego typu wady określa się wymiary i orientację. Ma to duże znaczenie przy ocenie wpływu na właściwości mechaniczne spoiny.
Kolejny etap to porównanie zidentyfikowanych wad z kryteriami akceptacji określonymi w odpowiednich normach lub specyfikacjach technicznych. Na tej podstawie podejmuje się decyzję: akceptacja spoiny, konieczność naprawy czy całkowite odrzucenie.
Analiza wyników badań nieniszczących nie ogranicza się tylko do wykrywania wad. Równie istotna jest ocena ogólnej jakości wykonania spoiny, jej geometrii oraz zgodności z dokumentacją techniczną. Kompleksowe podejście pozwala na pełną ocenę jakości połączenia spawanego i jego przydatności do zamierzonego zastosowania.
Norma PN-EN ISO 17635 odgrywa ważną rolę w kompleksowym systemie zapewnienia jakości w przemyśle spawalniczym. Stanowi podstawę kontroli jakości spoin i zawiera dokładne wytyczne dotyczących wyboru i stosowania metod badań nieniszczących.
Przyszłość normy PN-EN ISO 17635 określa szybki rozwój technologii NDT i procesów spawalniczych. Najnowsza wersja z 2025r. wprowadziła ważne aktualizacje:
Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii kontrolnych i materiałowych można spodziewać się kolejnych edycji tej normy.
Opublikowano 03.10.2025
